Topexpert verlaat kabinet minister Annelies Verlinden: ‘Franstalige partijen blokkeren institutionele hervormingen’

Grondwetspecialist Jürgen Vanpraet trekt de deur van het kabinet van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) achter zich dicht. De reden: de Franstalige partijen weigeren om institutionele vooruitgang te boeken. ‘De vraag is nu hoe hard de CD&V het wil spelen.’

Op de fiche van de samenstelling van het kabinet van Annelies Verlinden (CD&V) staat hij nog aangeduid als ‘adjunct-directeur Institutionele Hervormingen’. Maar in september heeft Jürgen Vanpraet zijn functie wel degelijk vaarwel gezegd. Voortaan legt hij zich toe op zijn werk als advocaat bij kantoor Prator en zijn academische taken aan de UGent. Vanpraet kan op waardering rekenen over de partijgrenzen heen, van socialisten tot N-VA’ers. Zo werd hij onder meer geconsulteerd bij de implementatie van de zesde staatshervorming.

Zijn ontslag komt er niet uit onvrede met het beleid van minister van Binnenlandse Zaken Verlinden, die ook verantwoordelijk is voor institutionele hervormingen. ‘Wel integendeel. Bij de minister was er bereidheid om veel zaken in gang te zetten’, zegt hij.

Het struikelblok lag bij de andere partners van de federale regering, in het bijzonder de Franstalige partijen PS, MR en Ecolo. ‘Zij stellen zich op als een Franstalig blok en spreken hun veto uit tegenover een staatshervorming.’

En dat is opvallend, want naast Verlinden is ook MR-minister David Clarinval bevoegd voor institutionele hervormingen.

Vanpraet: ‘In het voorjaar van 2022 zouden we binnen de regering gesprekken over institutionele hervormingen aanvatten. Maar dat leidde tot merkwaardige taferelen. Het heeft drie maanden geduurd vooraleer we de kabinetten van de Franstalige partijen aan tafel hebben gekregen. Toen het dan toch lukte, ook na druk van premier Alexander De Croo (Open VLD), toonden zij geen intentie om inhoudelijke stappen te zetten. Het was een maat voor niets.’

Mathematisch overbodig

Het Vivaldi-regeerakkoord biedt nochtans een leidraad. ‘Het doel is een nieuwe staatsstructuur vanaf 2024 met een meer homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling’, stelt het document. ‘Dit zou ertoe moeten leiden dat de deelstaten in hun autonomie en het federaal niveau in zijn slagkracht versterkt worden.’

Bovendien wijst het regeerakkoord de twee ministers bevoegd voor institutionele hervormingen een leidende rol toe. ‘Op basis van de werkzaamheden van deze regeringsleden zal de regering wetteksten voorbereiden op het vlak van de bevoegdheidsverdeling, de financieringsregels en de instellingen.’

Maar zover zal het dus niet komen, zegt Vanpraet.

Sterker nog: zelfs een concrete passage over de hervorming van de gezondheidszorg lijkt schier onmogelijk geworden. Die maatregelen werden nochtans extra prangend tijdens de coronacrisis. De vaak onduidelijke bevoegdheidsverdeling hinderde toen een vlotte crisisaanpak.

Het regeerakkoord stelt dat er tijdens deze legislatuur wetteksten zouden komen voor een ‘homogene bevoegdheidsverdeling’. ‘De bedoeling is een zorg zo dicht mogelijk bij de patiënt (gefedereerde entiteiten) zonder dat aan de solidaire financiering wordt geraakt.’

Maar ook dat lijkt niet voor morgen, aldus Vanpraet. Op partijpolitiek vlak lijkt dat een groot probleem voor de CD&V. ‘Of het een probleem is voor voorzitter Sammy Mahdi, moet u hem zelf vragen, maar ik vind het wel een probleem. De vraag is hoe hard de partij het wil spelen. Strikt genomen is ze mathematisch overbodig in de regering.’

Dat laatste is niet helemaal waar. Zoals collega’s Walter Pauli en Ewald Pironet aanstippen in hun analyse over de rol van CD&V binnen Vivaldi: gewezen PS’er Emir Kir zetelt officieel als onafhankelijke, waardoor een coalitie zonder CD&V strikt genomen op 75 zetels van de 150 strandt, of eentje te weinig voor een meerderheid.

Burgerenquête

En wat met dat andere paradepaardje van de regering, de burgerenquête? Die online enquête, die werd ingevuld door een kleine 20.000 Belgen, moest onder meer dienen als inspiratiebron voor een volgende staatshervorming. ‘Maar op Ecolo na hebben de Franstalige partijen de burgerenquête altijd als een vertragingsmanoeuvre opgevat’, zegt Vanpraet. ‘Er zal weliswaar een eindrapport volgen rond het begin van 2023, maar dat zal deze legislatuur geen concrete gevolgen hebben.’

Volgens de grondwetspecialist zijn er meerdere verklaringen voor de nakende mislukking van de institutionele hervormingen.

Ten eerste is er de hete adem van de unitaire PTB, waardoor de PS weinig happig is om te morrelen aan de staatsstructuur. Dan is er MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, de zelfverklaarde belgicist die weinig brood ziet in het sleutelen aan België. Maar daarnaast is er de politieke realiteit. ‘We beschikten bij aanvang al niet over de nodige tweederde meerderheid in het parlement’, zegt Vanpraet. Een poging om oppositiepartij N-VA bij de institutionele gesprekken te betrekken, zou gestrand zijn op een njet van de andere coalitiepartners.

Het enige lichtpuntje voor Vanpraet is dat grondwetsartikel 195 wellicht voor herziening vatbaar verklaard zal worden op het einde van de legislatuur. Via die zogenaamde ‘sleutel op de grondwet’ kan in principe een grondige staatshervorming worden doorgevoerd. Maar dat is voer voor de volgende regering.

Annelies Verlinden bevestigt het vertrek van Vanpraet. ‘Ook wij hoopten verder te staan wat betreft institutionele hervormingen, maar het blijkt niet gemakkelijk binnen deze regering’, laat ze via haar woordvoerder weten. ‘We doen er alles aan om deze legislatuur nog stappen te zetten om de staatshervorming voor te bereiden.’